Συντήρηση τέμπλου

Το συγκρότημα της Μονής Μυρτιδίων βρίσκεται σε βραχώδη περιοχή στα δυτικά των Κυθήρων και είναι το σημαντικότερο προσκύνημα του νησιού. Το συγκρότημα αποτελείται από το Καθολικό στο κέντρο που ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης Βασιλικής με νάρθηκα και γυναικωνίτη. Κελιά και βοηθητικοί χώροι διατάσσονται στα βόρεια και νότια του καθολικού, το μεταβυζαντινό αίθριο της Αγίας Τριάδος και το πώρινο κωδωνοστάσιο στη ΒΑ πλευρά του Καθολικού. Στο κατώτερο επίπεδο του Καθολικού βρίσκεται ο αρχικός ναός της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας, όπου είναι και το σημείο εύρεσης της Αγίας Εικόνας σε αβαθή κόγχη στη βόρεια πλευρά του ναού.

Το μεταβυζαντινό τέμπλο είναι ιδιαίτερα περίτεχνο, ξυλόγλυπτο, ύψους 3,6 μέτρων και πλάτους 2,35, διαμορφωμένο σε ζώνες. Αποτελείται από α) τη βάση με την πάνω ζώνη των Δεσποτικών εικόνων, β) τον Θριγκό (επιστύλιο) και γ) την επίστεψη (Εσταυρωμένος, λυπηρά, δράκοντες). Η Ωραία Πύλη κοσμείται από Βημόθυρα όπου εικονίζεται η παράσταση του Ευαγγελισμού. Εντυπωσιακό είναι και το περίτεχνο ξυλόγλυπτο κορνίζωμα (πλαίσιο) που πλαισιώνει την όψη της κόγχης της Θείας Ευρέσεως της Θαυματουργής Εικόνας, το οποίο βρίσκεται σε κόγχη στο Βόρειο τοίχο του ναού. Το πλαίσιο αυτό φέρει πυκνό εξαιρετικό φυτικό διάκοσμο με ελισσόμενους βλαστούς, φυλλώματα και άνθη. Η κάτω επιφάνεια της κόγχης, περιμετρικά σε έγχρωμο κάμπο φέρει πυκνό γραπτό φυτικό διάκοσμο και μύρτα. Αξιοσημείωτο είναι ότι η βάση, ιδίως ο Θριγκός και η επίστεψη, είναι εμπλουτισμένα με εξαιρετικής τέχνης ξυλόγλυπτα στοιχεία. Αυτό οφείλεται στις ποικίλες διακοσμήσεις κυρίως φυτικού διακόσμου οι οποίες εναλλάσσονται από ζώνη σε ζώνη και συμπληρώνονται με μικρά κιονόκρανα, ανθέμια φυλλώματα, βλαστούς κ.λπ.

Τα παραπάνω στοιχεία εμφανίζουν γνωρίσματα σημαντικού εργαστηρίου ξυλογλυπτικής που στηρίζεται σε παλαιότερα πρότυπα.

Η Δεσποτική Εικόνα του Χριστού Παντοκράτορα είναι τοποθετημένη στο τέμπλο του παλαιού καθολικού. Ο Χριστός σε προτομή στον τύπο του Παντοκράτορα με το δεξί χέρι ευλογεί και με το αριστερό κρατεί κλειστό Ευαγγέλιο. Το έργο χρονολογείται στα τέλη του 16^ου αιώνα και έχει διαστάσεις 100 Χ 75 Χ 2,5 εκατοστά. Η Δεσποτική Εικόνα της Παναγίας είναι στον τύπο της Οδηγήτριας. Με το αριστερό της χέρι κρατεί τον Χριστό και με το δεξιό δέεται. Στην άνω πλευρά της εικόνας στις γωνίες εικονίζονται σε μετάλλια οι προτομές δύο Αγγέλων. Η εικόνα χρονολογείται στα τέλη του 16^ου αιώνα και έχει διαστάσεις 102 Χ 75 Χ 2,5 εκατοστά.

Εργασίες Συντήρησης – Αποκατάστασης

Οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης εκτελέστηκαν υπό την επίβλεψη της 1^ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και της αρμόδιας για τα Κύθηρα αρχαιολόγου κας. Μαρίνας Παπαδημητρίου. Μετά τη μελέτη που εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, στην οποία τεκμηριώνεται η κατάσταση του ξυλόγλυπτου συνόλου του τέμπλου και του πλαισίου της Ευρέσεως, ακολούθησε η ιεράρχηση των εργασιών και αποφασίστηκε γ επιλογή των μεθόδων και των υλικών συντήρησης.

Οι επεμβάσεις βασίσθηκαν στο σεβασμό των αρχικών υλικών και των στοιχείων, που γεγονός που επέβαλε αυστηρά όρια στην επιλογή της μεθοδολογίας και των υλικών που χρησιμοποιήθηκαν. Για τους λόγους αυτούς πριν από την έναρξη των εργασιών προηγήθηκαν δοκιμές για την αντοχή της ζωγραφικής και του χρυσού σε διαλύτες, κόλλες και άλλα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν, ενώ πραγματοποιήθηκε λεπτομερής φωτογραφική τεκμηρίωση σε όλα τα στάδια των εργασιών. Οι εργασίες που εκτελέστηκαν και οδήγησαν σε ένα άρτιο αισθητικό αποτέλεσμα είναι: α) ξυλουργικές εργασίες και συμπληρώσεις – αντικαταστάσεις ξύλινων στοιχείων με επεξεργασμένο ξύλο πεύκου στο οποίο έγινε προληπτική απεντόμωση – απολύμανση, β) στερέωση των σαθρών επιφανειών με παράλληλους εμποτισμούς, γ) απεντόμωση – απολύμανση με μυκητοκτόνο διάλυμα, δ) αφαίρεση όλων των επιζωγραφίσεων και της μπρουντζίνας μετά από απαραίτητες δοκιμές, ε) καθαρισμός της ζωγραφικής και χρυσωμένης επιφάνειας από ρύπους, κεριά και οξειδωμένα βερνίκια, στ) αισθητική αποκατάσταση με ζωγραφικές συμπληρώσεις με μιμητικό τρόπο με αντιστρεπτά υλικά.

Το αποτέλεσμα ήταν η πλήρης αισθητική αποκατάσταση του τέμπλου και της Θείας Εύρεσης, στο παλαιό Καθολικό των Μυρτιδίων. Το κόστος καλύφθηκε από την Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας, ενώ υπήρξε άψογη συνεργασία με την 1^η ΕΒΑ, την Ιερά Μητρόπολη και την Εκκλησιαστική Επιτροπή.