Τα Ιερά Προσκυνήματα

Τα μεγάλα Ιερά Προσκυνήματα των Κυθήρων, ανήκουν κατά την παράδοση στην Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας Κυθήρων και Αντικυθήρων, ήδη από την περίοδο της Αγγλοκρατίας.

Περί του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των Ιερών Προσκυνημάτων, πρέπει να γίνει μνεία στην ιδιότυπη τοπική «επανάσταση» που έλαβε χώρα στα Κύθηρα το 1799 και κατά την οποία ο απλός λαός αξίωσε από τους προύχοντες του νησιού, να καταλάβει τη διοίκηση των Μοναστηριών. Στα τέλη του έτους 1799 (28 Δεκεμβρίου) οι «προεστοί και κριτές» των Κυθήρων προσήλθαν στο γραφείο του δημοσίου νοταρίου του Μυλοποτάμου, κόμισαν απόφασή τους «κατά δικαίαν ζήτησιν του κοινού λαού» και με νοταριακή τους πράξη «απέδωσαν το μοναστήρι της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας και τον Ι.Ν. Αγίου Νικολάου στον Αυλέμωνα (καθώς και όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία τους) στους κατοίκους του νησιού με στόχο την ανάδειξη μιας κοινά αποδεκτής διοίκησης για κοινή χρήση και λατρεία». Παράλληλα αναγνώρισαν ότι το μοναστήρι της Μυρτιδιώτισσας ήταν ανέκαθεν κοινό απόκτημα όλων των κατοίκων, «εντούτοις η διοίκησή αυτού μονοπωλούνταν (σσ. μέχρι τότε) από τους ευγενείς». Συνεπώς, από το 1799 τουλάχιστον, δεν υπάρχει αναφορά, από την οποία να τεκμαίρεται ότι υπήρξε περίοδος αμιγούς διοίκησης του Προσκυνήματος της Μυρτιδιώτισσας από την τοπική Εκκλησία, αλλά πάντα η διοίκηση ασκούνταν από λαϊκούς, τους ευγενείς ή (μετά το 1799) από την επιτροπή διοίκησης και μάλιστα επαναστατικώ δικαίω (βλ. σχετικό link).

Σήμερα τα Ιερά Προσκυνήματα διοικούνται από την Εκκλησιαστική Επιτροπή με πρόεδρο τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη κ. Σεραφείμ, ενώ η Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας ασκεί τον κατά νόμο οικονομικό και διαχειριστικό έλεγχο, εγκρίνει τις σχετικές δαπάνες και διορίζει τους Επιτρόπους μετά από πρόταση του οικείου Μητροπολίτου. Αναλυτικά ο τρόπος διοίκησης και οικονομικής διαχείρισης των Ιερών Προσκυνημάτων προβλέπεται από το άρθρο 18 του Π.Δ. 272/1985 (ΦΕΚ 101/Α/28-05-1985), όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.

Παναγία η Μυρτιδιώτισσα

Το Ιερό Προσκύνημα της Μυρτιδιώτισσας αποτελεί τον ιερότερο χώρο για όλους τους Κυθηρίους, όπου Γης, αφού εκεί ευρέθη και φυλάσσεται η Ιερά και Θαυματουργή Εικόνα της Παναγίας, που αποκλήθηκε Μυρτιδιώτισσα λόγω της κατάφυτης από μυρτιές περιοχής. Η εικόνα της Μυρτιδιώτισσας είναι το σημαντικότερο ιερό κειμήλιο του νησιού και απολαμβάνει μεγίστης τιμής και ευλάβειας από τους κατοίκους.

Η παράδοση αφηγείται την εύρεση της εικόνας το 1160 ή τον 15^ο αιώνα από ένα βοσκό, σκηνή η οποία ενσωματώθηκε στην κατώτερη ζώνη του ενδύματος της εικόνας που φιλοτεχνήθηκε από το Νικόλαο Θεόφιλο Σπιθάκη το 1837. Σύμφωνα με την παράδοση εμφανίστηκε η ίδια η Παναγία στον ύπνο του βοσκού λέγοντάς του: «ει με ζητήσεις ώδε που ευρήσεις την εικόνα μου, ήλθον γαρ προ πολλού παρασχείν βοήθειαν τω τόπω τούτω».

Το συγκρότημα του Ιερού Προσκυνήματος αποτελείται από: α) το Καθολικό στο κέντρο που ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής με υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος, νάρθηκα και υπερώο (γυναικωνίτης) στο κατώτερο επίπεδο του οποίου βρίσκεται ο αρχικός (πρώτος) ναός της Παναγίας με την κόγχη της Ευρέσεως της Αγίας Εικόνας, β) πληθώρα κελλιών που διατάσσονται βόρεια και νότια του Καθολικού και στα οποία φιλοξενούνται κυρίως πιστοί για τη νηστεία του Δεκαπενταύγουστου (δεκαπεντισμός), γ) Κωδωνοστάσιο στα ΒΑ του Καθολικού από λαξευτό πωρόλιθο, ύψους 26μ., με εντυπωσιακούς τοξοειδείς σχηματισμούς στα μέτωπα των τεσσάρων ορόφων, δ) Ναίδιον της Αγίας Τριάδος, μονόχωρο καμαροσκεπές, μεταβυζαντινών χρόνων.

Ο αρχικός ναός της Παναγίας έχει προσαρμοσθεί στη φυσική διαμόρφωση βραχώδους ανοίγματος στο οποίο υπάρχει αβαθής κόγχη στα βόρεια για τη φιλοξενία της εικόνας της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, χώρος που υπομνηματίζει το σημείο της εύρεσής της από το βοσκό.

Το νεώτερο Καθολικό στη μορφή που διατηρείται σήμερα κτίστηκε από τον Ιερομόναχο Αγαθάγγελο Καλλίγερο στα μέσα του 19^ου αιώνα. Ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής, με εντυπωσιακό μαρμάρινο τέμπλο, έργο του Τηνίου καλλιτέχνη Ιακώβου Βαρούτη, 1856. Εντυπωσιακό είναι το κωδωνοστάσιο ύψους 26μ., το οποίο διακοσμήθηκε από τον Κυθήριο καλλιτέχνη Νικόλαο Φατσέα (Φουριάρη) το 1888.

Το Ιερό Προσκύνημα πανηγυρίζει με λαμπρότητα στις 24 Σεπτεμβρίου, ημέρα ευρέσεως της εικόνας και της ιάσεως του παραλύτου, καθώς και σε όλες τις εορτές της Παναγίας.

http://www.romfea.gr/diafora-ekklisiastika/12308-litaneusi-eikonas-panagia-pirtidiotisa

http://www.romfea.gr/ieres-mitropoleis/8105-9301

Αγία Μόνη

Όπως μας πληροφορεί επιγραφή στο δυτικό υπέρθυρο του Καθολικού: «ήρξατο η ανακαίνισις του Ιερού Ναού της Αγίας Μόνης κατά το έτος 1840 δι΄επιμελείας και διευθύνσεως του Πανιερωτάτου Επισκόπου Προκοπίου Καλλονά». Η ανακαίνιση του Προσκυνήματος συνδέεται με τάμα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ο οποίος βρέθηκε στα Κύθηρα πριν από την έναρξη της Επανάστασης.Στο χώρο του Προσκυνήματος εντοπίζονται κατάλοιπα προγενέστερων κτισμάτων, πιθανώς του 17^ου αιώνα.

Στο Καθολικό φυλάσσεται εικόνα της Παναγίας με αργυρή επένδυση (πουκάμισο) σε περίτεχνο μαρμάρινο εικονοστάσιο. Στο ένδυμα είναι χαραγμένη η προσωνυμία της Θεοτόκου «Η Μόνη των Πάντων Ελπίς», απ΄όπου προήλθε το όνομα «Αγία Μόνη». Το τέμπλο του Ναού είναι ξυλόγλυπτο με την επιγραφή «Χειρί Ιωάννη Αργύρη 1841 Ιούλιος».

Περισσότερα για το Προσκύνημα της Αγίας Μόνης δείτε εδώ

Άγιος Ιωάννης ο εν Κρημνώ

Ο Άγιος Ιωάννης βρίσκεται στον βράχο, πάνω ακριβώς από τον κόλπο του Καψαλίου, στα νότια των Κυθήρων. Σε ύψος περίπου 60 μέτρων και ανεβαίνοντας μερικά σκαλιά, φτάνουμε στη θύρα εισόδου του συγκροτήματος, όπου εντοπίζουμε την επιγραφή ανακαίνισης από κάποιο μοναχό Ιωαννίκιο Σανίνου το έτος 1725. Μέσω λίθινης σκάλας μπαίνουμε σε καμαροσκεπή στοά μήκους 6μ. και ύψους 2μ. επάνω από την οποία έχει κτισθεί ξενώνας, που χωριζόταν σε δύο αίθουσες (κελιά) και ένα μαγειρείο. Επάνω από την έξοδο της στοάς υπάρχει άλλη επιγραφή δυσανάγνωστος που διασώζει το «εκ βάθρων» και σημαίνει την πρώτη ανέγερση.

Σύμφωνα με την προφορική παράδοση ο αρχικός ξενώνας κτίσθηκε γύρω στο 1600 και διέθετε 5-6 μοναχούς. Σε επαφή με τον ξενώνα υπάρχει μικρή δεξαμενή. Συνεχίζοντας την ανάβαση φτάνουμε μπροστά σε μικρό σπήλαιο. Δεξιά διακρίνονται στη ρίζα του κρημνού θεμέλια κτίσματος, πιθανόν από τον παλαιότερο ναό του Προδρόμου.

Σε συναξάριο του 1857 υπάρχει η επιγραφή που αναφέρει ότι στο Σπήλαιο αυτό εμπνεύσθηκε ο Ιωάννης ο Θεολόγος την Αποκάλυψη, προτού μεταβεί στην Πάτμο, και αναφέρεται ότι στο Ναό εορταζόταν η Γέννηση του Τιμίου Προδρόμου.

Ο ναός εορτάζει στις 29 Αυγούστου.

Η περιφορά της εικόνας της Μυρτιδιώτισσας

Το σημαντικότερο θρησκευτικό έθιμο του νησιού λαμβάνει χώρα κατά τη Μ. Τεσσαρακοστή και είναι γνωστό ως «η Γύρα της Παναγίας». Είναι έθιμο πολύ παλιό. Υπάρχει μαρτυρία του 1750, που ο τότε Επίσκοπος Κυθήρων, δίνει εντολή στους ιερείς να συμμετέχουν στις λιτανείες «της Θαυματοβρύτου και Αγίας Εικόνος της Θεοτόκου των Μυρτιδίων”. Όμως η «Γύρα» όπως γίνεται σήμερα καθιερώθηκε από το 1842. Στις 4/12/1841 το «Επαρχιακόν Συμβούλιον επί της Θρησκείας» εξέδωσε απόφαση για την μεταφορά και οριστική τοποθέτηση της Αγίας Εικόνας, από το Φρούριο Κυθήρων, όπου φυλασσόταν για το φόβο των Πειρατών, στη Μονή Μυρπδίων (απόσταση 13χλμ). Σε αυτή την ίδια απόφαση καθορίζονται και τα της «Γύρας», ότι δηλαδή την Κυριακή της Ορθοδοξίας θα έρχεται η Εικόνα εις την «Πόλιν», θα παραμένει μέχρι τη Δευτέρα του Πάσχα και μετά «θέλει εκ νέου τελείται λιτανεία, μεταφερομένης εκ του Ναού της Μητροπόλεως εις την εξοχήν, ίνα απονείμει τας ευλογίας της, υπό τον άρον ότι την ογδόην ημέραν να λάβη πέρας η λιτανεία και να τοποθετηθεί εκ νέου η Αγία Εικών εις την Μονήν αυτής». Έτσι η «Γύρα» κρατούσε 8 ημέρες. Στα χωριά που πήγαινε η Εικόνα, γίνονταν λατρευτικές εκδηλώσεις και πανηγύρια. Μεγάλο Πανηγύρι γινόταν τη Νέα Παρασκευή στον Ποταμό και την Κυριακή του Θωμά στο Μυλοπόταμο. Μετά την Ένωση της Επτανήσου το 1864, προστέθηκαν δύο ακόμη μέρες στη «Γύρα», για να ικανοποιηθούν δύο επιπλέον χωριά. Αργότερα έγιναν και άλλες τροποποιήσεις και τελικά σήμερα η «Γύρα» κρατάει 15 ημέρες και την Κυριακή των Μυροφόρων η Αγία Εικόνα επιστρέφει στο Μοναστήρι της

http://www.tsirigofm.blogspot.gr/2012/09/blog-post_24.html

http://www.kithiraikanea.blogspot.gr/2012/09/blog-post_2139.html

* Με πληροφορίες από imkythiron.gr, kithiraikanea.blogspot.gr και κ. Βασίλειο Σταύρου Ιερέως Χάρο.
* Ευχαριστούμε την κυρία Ειρήνη Τραβασάρου για την παραχώρηση των φωτογραφιών