27360.31338 Η εκπαιδευτική πολιτική της περιόδου της Αγγλοκρατίας στα Κύθηρα είναι αξιοσημείωτη. Οι Άγγλοι έχτισαν αρκετά σχολεία και υποχρέωναν τους Κυθηρίους να στέλνουν τα αγόρια στο σχολείο. Προκειμένου να το επιτύχουν αυτό απάλλασσαν τους γονείς των αρρένων μαθητών από την υποχρεωτική αγγαρεία στα δημόσια έργα. Την ανάγκη ανέγερσης σχολείων αύξησε και η μετανάστευση προς τα Κύθηρα κατοίκων της γειτονικής Πελοποννήσου κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, καθώς η αγγλική διοίκηση του νησιού εξασφάλιζε περισσότερη ηρεμία και σταθερότητα σε σχέση με την επαναστατημένη Ελλάδα. Έτσι, ο πληθυσμός αυξήθηκε και συνεπώς και οι ανάγκες για μάθηση.
Οι Άγγλοι ήταν πολύ αυστηροί στο θέμα της φοίτησης και επέβαλλαν υποχρεωτική φοίτηση των αρρένων. Όταν ένας μαθητής απουσίαζε έπρεπε να ειδοποιήσει το σχολείο του. Οι λόγοι απουσίας ήταν κυρίως ασθένεια ή κάποια εορτή, ή διότι ο μαθητής δεν πρόφθασε κ.λπ. Όταν δεν υπήρχε σοβαρός λόγος απουσίας μαθητή, ο δάσκαλος άφηνε το μαθητή ή μάλλον το γονιό του στην κρίση του επιθεωρητή. Οι απόντες μαθητές δούλευαν υποχρεωτικά αγγαρεία. Από την αγγαρεία δεν απαλλάσσονταν οι ανήλικοι μέχρι 12 ετών, μαζί με το ζώο τους. Γι΄αυτό προφανώς τα πιστοποιητικά για τη δικαιολόγηση των απουσιών υποβάλλονταν στην εκπληρωτική αστυνομία (polizia executiva). Αυτά τα πιστοποιητικά συντάσσονταν και υπογράφονταν από τον ιερέα της ενορίας του μαθητή, ο οποίος εκτός από το κύρος που διέθετε στην τοπική κοινωνία, ήταν πολλές φορές και ο μόνος που γνώριζε ανάγνωση και γραφή. Πολλές φορές παρίστατο ανάγκη να δικαιολογηθεί όχι μόνο η απουσία του μαθητή από το Σχολείο, αλλά και η απουσία του ζώου, το οποίο ήταν τόσο πολύτιμο για τη μεταφορά του μαθητή, ιδίως από τις μακρινές αποστάσεις, αλλά και τόσο απαραίτητο για την αγγαρεία. Έτσι, όταν ψοφούσε ένας γάιδαρος, εξέδιδαν πιστοποιητικό θανάτου και το υπέβαλαν στην εκπληρωτική αστυνομία, ώστε σε περίπτωση αγγαρείας να δικαιολογηθεί η απουσία του ζώου.
Σήμερα τα σχολεία αυτά ανήκουν στην Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας, ενώ πρόσφατα παραχωρήθηκε η χρήση τους στο Κυθηραϊκό Ίδρυμα Πολιτισμού και Ανάπτυξης με έδρα τα Κύθηρα, προκειμένου να συνταχθούν μελέτες αναστήλωσης και ανάδειξής τους και να προχωρήσει η διαδικασία συντήρησης των ιστορικών αυτών κτηρίων μέσω του ΕΣΠΑ.
Το Σχολείο της Μηλαπιδέας
Το ωραιότερο κτήριο της Αγγλοκρατίας στα Κύθηρα και το πιο ευνοημένο από το χρόνο είναι το σχολείο της Μηλαπιδέας, που δεσπόζει σε ένα λόφο μεταξύ Λειβαδίου, Φατσαδίκων, Κοντολιανίκων και Κεραμωτού. Είναι ένα από τα αλληλοδιδακτικά σχολεία που χτίστηκαν στο νησί από τους Άγγλους επί Επάρχου Μακφέϊλ. Επίσημα ονομάζεται «η εν Λειβαδίω Αλληλοδιδακτική Σχολή» και συγκέντρωνε όλα τα παιδιά των γύρω συνοικισμών. Το κτήριο είχε θολωτή στέγη και είναι άψογα χτισμένο με τέλειες αναλογίες και πολλή καλαισθησία. Έχει περιμετρικά 11 πελώρια γοτθικά παράθυρα με πελεκητούς πωρόλιθους και πάνω από την είσοδο είναι εντοιχισμένη μια μαρμάρινη πλάκα σχετικά με την ανέγερσή του. Σύμφωνα με αυτήν, το Σχολείο χτίστηκε το 1825 σε χώρο που παραχώρησε ο Ιούλιος Κασιμάτης, που ήταν πεθερός του ριζοσπάστη Τζώρτζη Μόρμορη και διετέλεσε Διευθυντής της Αστυνομίας επί Αγγλοκρατίας. Στο συγκεκριμένο σχολείο οι κάτοικοι του νησιού δεν δούλεψαν σχεδόν καθόλου ως αγγαρεία (η αγγαρεία ήταν ένα εφεύρημα των Άγγλων για τη συμμετοχή του κόσμου στα δημόσια έργα) αλλά προσέφεραν την εργασία τους δωρεάν, εκτιμώντας τη σημασία ενός σχολείου για τη μόρφωση των παιδιών τους.
Το Σχολείο άρχισε να δέχεται μαθητές από τις αρχές Ιουλίου του 1825. Λειτουργούσε και τους θερινούς μήνες πρωί και απόγευμα. Η ηλικία των μαθητών ήταν από 5 μέχρι 15 ετών. Ο αριθμός τους κατά το 1825 ήταν 88 παιδιά από τους πέριξ συνοικισμούς. Οι περισσότεροι, 22 στον αριθμό, ήταν από τα Φατσάδικα. Το μεταφορικό μέσο της εποχής ήταν ο γάϊδαρος και σε έναν κατάλογο του Σχολείου που σώζεται στο Ιστορικό Αρχείο Κυθήρων αριθμούνται 55 γάϊδαροι.
Το σχολείο λειτούργησε μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, οπότε δημιουργήθηκαν τα σχολεία των γύρω συνοικισμών Λειβαδίου, Κοντολιανίκων, Καρβουνάδων, Πιτσινιανίκων κ.λπ.
Το Αγγλικό Σχολείο Ποταμού
Λειτούργησε από το 1824. Το 1825 φοιτούν 87 ντόπιοι μαθητές και 3 ξένοι. Διδάσκαλος υπογράφει ο Παύλος Σκούφος Πελοπίδας, ο οποίος είναι και συμβοηθός. Λειτουργεί 6 μέρες την εβδομάδα, πρωί και απόγευμα. Το 1827 είναι εγγεγραμμένοι 181 μαθητές με διδάσκαλο τον Γρηγόριο Πετρίδη. Αυτή τη χρονιά καθώς και την προηγούμενη παρουσιάζεται αύξηση των φοιτώντων διότι πολλοί είχαν καταφύγει στα αγγλοκρατούμενα Κύθηρα λόγω της Ελληνικής Επανάστασης από τη γειτονική Πελοπόννησο.
Η Σχολή λειτουργούσε με το αλληλοδιδακτικό σύστημα και η φοίτηση ήταν υποχρεωτική. Από τους 181 μαθητές, 54 μεταφέρονται με ζώο. Αυτοί θα έπρεπε να προέρχονται από τις πιο μακρινές αποστάσεις, όπως Λογοθετιάνικα, Καραβά, Κουσουνάρι, Τριφυλλιάνικα κ.λπ. Ο προεστώς του κάθε χωριού ήταν υποχρεωμένος να συμπληρώσει καταλόγους με τα ονόματα των αρρένων του χωριού του από μια ηλικία και πάνω. Από έναν τέτοιο κατάλογο του 1830 βλέπουμε ότι τα Τριφυλλιάνικα είχαν 18 παιδιά ηλικίας 9 ετών και πάνω. Με βάση αυτούς τους καταλόγους γνώριζαν οι αρμόδιες αρχές εάν οι γονείς ανταποκρίνονταν στην υποχρεωτική φοίτηση των παιδιών τους. Η ηλικία των μαθητών του Ποταμού σύμφωνα με τους καταλόγους είναι 7 έως 29 ετών.
Η αλληλοδιδακτική Σχολή του Ποταμού λειτούργησε όπως και οι άλλες αλληλοδιδακτικές σχολές της νήσου μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, οπότε ιδρύθηκε στον Ποταμό Δημοτικό Σχολείο Αρρένων και Δημοτικό Σχολείο Θηλέων. Το κτήριό της στέγασε τότε το Ελληνικό Σχολείο του Ποταμού (Σχολαρχείο) και κατόπιν το Ημιγυμνάσιο ή «Αστικόν Σχολείον», το οποίο αργότερα καταργήθηκε και συγχωνεύθηκε με το Γυμνάσιο Κυθήρων.
Το κτήριο της Σχολής είναι ωραιότατο, καλοδιατηρημένο σε σχέση με τα υπόλοιπα, κεραμοσκεπές με ωραίες αναλογίες.
Η Αλληλοδιδακτική Σχολή Φρατσίων
Η Σχολή αυτή φαίνεται πως άρχισε να λειτουργεί τον Ιανουάριο του 1825, επί Επάρχου Μακφέϊλ. Η Σχολή στεγαζόταν στο ωραιότατο κτήριο της αγγλικής περιόδου που χρίστηκε το 1825 και βρίσκεται στην πλατεία των Φρατσίων, δίπλα από το νεότερο σχολείο που χτίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα. Έχει ωραίες αναλογίες με 4 μεγάλα παράθυρα τοξωτά κατά μήκος και με την είσοδο από τη στενή πλευρά. Έχει θολωτή στέγη και πελεκητά πωριά στην είσοδο, στα παράθυρα και στις στέψεις των τοίχων. Επιγραφή πάνω από την κεντρική είσοδο δεν υπάρχει. Έχει αύλειο χώρο με εξωτερική είσοδο και μάνδρα.
Το 1816 στη Σχολή φοιτούν 32 μαθητές, ενώ το 1827 φοιτούν 37 μαθητές από τα Φράτσια, τα Βιαράδικα και τα Δόκανα. Ένας κόσμος ολόκληρος ζωντανεύει μέσα από αυτούς τους καταλόγους των μαθητών και ένας τρόπος ζωής τόσο διαφορετικός. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στον κατάλογο των μαθητών της Σχολής φέρεται εγγεγραμμένη και μια κοπέλα, η Αικατερίνη Παυλίνη, που φοίτησε στη Σχολή τα έτη 1825,1826 και 1827. Πρόκειται για μοναδική περίπτωση, ίσως πρόκειται για ξεχωριστή περίπτωση φιλομάθειας, καθώς στις Σχολές αυτές φοιτούσαν υποχρεωτικά μόνο άρρενες. Υπάρχει ξεχωριστή Σχολή Θηλέων που λειτουργεί στην Πόλη με προαιρετική όμως φοίτηση.
Η Σχολή λειτουργούσε πρωί 7.30-12 και απόγευμα 1.30-5. Φαίνεται ότι λειτουργούσε και το καλοκαίρι όπως και τα άλλα σχολεία εξάλλου, χωρίς θερινές διακοπές.
Η Αγγλική Σχολή Θηλέων
Η αλληλοδιδακτική Σχολή Θηλέων ήταν απ΄ότι φαίνεται η μοναδική σε όλο το νησί. Στεγαζόταν σε ένα οίκημα της αγγλικής περιόδου στους πρόποδες του Κάστρου της Χώρας και στην είσοδο του Μέσα Βούργου. Η δημιουργία και η λειτουργία Σχολής Θηλέων για εκείνη την εποχή αποτελεί μεγάλη πρωτοπορία και αποδεικνύει τη μεγάλη σημασία που έδιναν ανέκαθεν οι Κυθήριοι στη μόρφωση και τα αγαθά της παιδείας. Η Σχολή λειτουργούσε με προαιρετικές συνδρομές Κυθηρίων, όπως εξάλλου και τα πλείστα σχολεία της αγγλικής περιόδου.
Τα μαθήματα που διδάσκονταν οι κοπέλες ήταν ανάγνωση, γραφή, αριθμητική και στοιχειώδεις αρχές της γεωγραφίας. Επίσης μάθαιναν εργόχειρο και εκπαιδεύονταν στα θρησκευτικά τους καθήκοντα και στη «χρηστοήθεια». Ο σκοπός της αγωγής τότε για τα θήλεα ήταν να γίνουν καλές σύζυγοι και μητέρες και να κυβερνούν με σύνεση τα του οίκου τους.
Η Σχολή λειτούργησε μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, οπότε χτίστηκε νέα Σχολή Θηλέων στην πλατεία της Χώρας, εκεί όπου στεγάζεται σήμερα η Εθνική Τράπεζα.
Το Αγγλικό Σχολείο στο Μυλοπόταμο
Διαύγεια
